راهنمایان گردشگری
در گردشگری به‌ویژه گردشگری با تورها، گردشگران بیشترین ارتباط را با راهنمایان گردشگری خود دارند. راهنمای گردشگری از سخت‌ترین مشاغل مرتبط با صنعت گردشگری است که در ایران در مقررات ناقص این حوزه تنها برای آنان مسئولیت تعریف شده و حمایت از آنان بصورت حداقلی است.
از طرفی راهنمایان نماینده یک ملت و سازمان برگزارکننده تور به حساب می‌آیند، بنابراین ضرورت دارد ضمن عمل به وظایف به عنوان راهنما، توانمند باشند تا برنامه‌های گشت به نحو شایسته اجراء گردد.
در قوانین و مقررات موجود در این زمینه سه نوع راهنمای تور مشخص شده است:
- راهنمای گردشگری داخلی؛ فقط در داخل کشور در زمینه گشت‌های داخلی به‌جز گشت‌های تخصصی فعالیت میکند.
- راهنمای گردشگری بین‌المللی؛ در تمام گشت‌های ورودی، خروجی و بین‌المللی به‌جز گشت‌های تخصصی فعالیت میکند.
- راهنمای گردشگری تخصصی؛ که با داشتن تخصص در یک یا چند رشته در گشت های تخصصی فعالیت میکند. شخص متقاضی گردشگری گری تخصصی میبایست راهنمای گردشگری داخلی و یا بین المللی باشد.
آیین نامه‌ای تحت عنوان آیین‌نامه راهنمایان گردشگری مصوب هیأت وزیران به تاریخ ۲۰/۱۰/۱۳۹۴ وجود دارد
که بیشتر به تعریف و شرایط صدور مجوز اشتغال به این حرفه پرداخته و درخصوص وظایف راهنمایان در قبال
گردشگران کمتر سخن به میان آورده است. ولی وزارت میراث فرهنگی در دستورالعمل اجرایی این آیین‌نامه
شرایط و مقررات مربوط را به صورت جزئی‌تر بررسی نموده است. این وزارت‌خانه در دستورالعمل دیگری شرح
وظایف راهنمایان گردشگری را برشمرده که به دلیل اهمیت و کاربردی‌بودن به شرح آتی منعکس می‌شود.
ویژگی ها
۱) ویژگی‌های علمی و کاربردی؛
راهنمای تور به‌جز معلومات عمومی باید اطلاعات و دانش کافی در زمینه‌ی موضوعات زیر داشته باشد:
- پیشینه صنعت جهان‌گردی، تمدن و فرهنگ ملل، معماری، مذهب، جامعه شناسی؛
- اوضاع طبیعی و عوامل جغرافیایی، اقتصاد، سیاست؛
- شناخت کافی نسبت به کشور میزبان و قوانین و مقررات آن کشور.
اشراف کامل راهنمای تور به معلومات ذکرشده و داشتن اطلاعات به‌روز و جدید،
نه‌تنها سهولت اجرای برنامه‌های بازدید جهان‌گردی را فراهم می‌سازد بلکه وی
را در نگاه افرادی که او راهنمایی آنها را به عهده دارد صاحب شخصیت و محبوبیت خاصی میکند.
۲) ویژگی‌های تخصصی
- داشتن دانش تخصصی زبان (دو یا چند زبان) و آگاهی از واژه‌های گوناگون زبانی؛
- داشتن مهارت‌های ویژه ارتباطی، دانش و روش‌های مرتبط با هنر راهنمایی تور؛
- توانایی تفسیر عمیق و بیان کلی محیط و مدیریت بحران هنگام بروز حوادث پیش‌بینی نشده و ناخوشایند (تصادف، سرقت، ناپدیدشدن مسافر، …).
۳) خصوصیات اخلاقی و رفتاری مطلوب
- قدرت راهبری و مدیریت؛
- وقت شناسی، رفتار صحیح همراه با متانت، ادب و تواضع، آشنایی کامل با آداب معاشرت و اصول روابط اجتمایی؛
- بیان قدرتمند و ظاهری آراسته؛
- احساس مسئولیت‌پذیری، دقت کامل و توجه به خواسته‌های دیگران؛
- رعایت بهداشت فردی و محیطی؛
- کنترل و مدیریت بحران و تلاش وافر در جهت رفع مشکلات پیش آمده همراه با دقت و سرعت عمل و انتقال مطالب به مبادی ذیربط.
وظایف راهنمایان گردشگری
- ایجاد جوی دوستانه و صمیمی دربین مسافرین؛
- جایگزین نساختن افراد دیگر (غیرمسئول) به جای خود؛
- حضور قبل از موعد در مکان‌های تعیین شده (در گشت‌های داخلی) و در مبادی ورودی مرزی (در گشت‌های ورودی)؛
- همراه داشتن اعلامی‌های قابل رؤیت و خوانا، مندرج به نام دفتر مجری و نام گروه شمارش دقیق مسافران، کسب آگاهی از ملیت و تابعیت و نیز شمارش دقیق چمدان‌ها؛
- هماهنگی لازم با سرپرست خارجی گروه؛
- اطمینان از اینکه تمام اعضاء گروه مدارک ضروری از قبیل گذرنامه، بلیط و … را به همراه داشته باشند؛
- تجمیع گروه در مکانی مناسب، تشکیل جلسه معارفه جهت معرفی راهنما، دستیار راهنما و اعضاء به یکدیگر، ارائه اطلاعات ضروری درخصوص مقررات و قوانین حاکم بر کشور، توضیح و تشریح نکات لازم در ارتباط با برنامه سفر؛
- تذکر نکات ضروری، مهم و بطور مداوم مربوط به رعایت بهداشت و حفظ سلامتی، سپردن مدارک مهم (گذرنامه، بلیط، اشیاء قیمتی، وجوه نقد، …) به صندوق امانات هتل، جدانشدن از گروه، وقت شناسی و …؛
- ارائه توضیحات کافی درخصوص پول رایج کشور، انواع اسکناس‌ها، تبدیل ارز و محل انجام آن، شرایط آب و هوایی، امنیت محیطی، آداب و رسوم کشور، گردش‌های اختیاری، خرید سوغات و…؛
- اعلام اطلاعات دقیق از لیست اعضاء گروه گردشگران به پلیس اتباع خارجی ناجا در اسرع وقت در شهرهای مقصد بازدید و اقامت؛
- هماهنگی لازم با هتل محل اقامت، دریافت لیست اتاق‌ها، اعلام شرایط ویژه مسافران (درصورت وجود) به هتل، دریافت کلید اتاق‌ها و تحویل به مسافران، اعلام شرایط و امکانات هتل و …؛
- تنظیم گزارش گشت و جمع‌آوری نظرات گردشگران به صورت دقیق و کامل در خلال گشت طبق محورهای ارائه شده از سوی دفتر هماهنگی مرکز و ارائه به آن دفتر؛
- ارتباط با دفتر مجری برای هماهنگی‌های لازم (در صورت نیاز)؛
- تردد نداشتن در مناطق پرخطر از لحاظ امنیتی، اجتماعی، اخلاقی و رعایت کلیه مقررات و شئونات اسلامی درگشت‌های خارج از کشور؛
- اقدام جهت تمدید کارت راهنما پانزده روز قبل از انقضاء آن.
نحوه شکایت و رسیدگی به تخلفات راهنمایان گردشگری
مطابق دستورالعمل اجرایی آیین‌نامه راهنمایان گردشگری،کمیته نظارت در تمامی استان‌ها
(اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری هر استان) تشکیل شد. یکی از وظایف این کمیته
بررسی و رسیدگی به شکایت گردشگران، دفاتر خدمات گردشگری و سایر اشخاص از راهنمایان تور است.
در صورت وصول پرونده و شکایت، اداره کل میراث فرهنگی مکلف است طی مدت ۱۵ روز نسبت به دعوت از اعضای کمیته اقدام کرده و مدارک و گزارش‌ها را برای رسیدگی به آن کمیته تحویل دهد.
کمیته نظارت بعد از رسیدگی با امضای مدیرکل میراث فرهنگی و گردشگری استان
اقدام به صدور رأی خواهد کرد. این رأی ظرف ۱۵ روز از ابلاغ قابل اعتراض در کمیسیون عالی نظارت است.
مجازات‌های پیش‌بینی شده در این آیین‌نامه، تذکر کتبی، تعلیق فعالیت و ابطال مجوز راهنمایان گردشگری است.
البته در این مورد هم مانند هتل‌داران، رسیدگی کمیته و کمیسون‌های مربوطه نافی صلاحیت عام محاکم عمومی در رسیدگی به جرایم و مطالبه خسارت نیست.
منبع: کتاب راهنمای حقوقی سفر به ایران- مولف دکتر سعید بدخش- چاپ مهکامه
